Penerima zakat perlu memahami hikmah diwajibkan orang kaya mengeluarkan
zakat ialah untuk memenuhi hasrat golongan miskin untuk mentaati Allah SWT. Ini
kerana ketiadaan harta boleh mencelarukan fikiran antara hendak taat kepada
Allah SWT dengan hendak bekerja mengatasi kesulitan akibat kemiskinan.
Apabila orang miskin menerima harta zakat lalu dibelanjakan ke jalan
maksiat sesungguhnya mereka telah kufur nikmat Allah SWT dan telah disingkirkan
jauh daripada Allah SWT.
Penerima harta zakat hendaklah berterima kasih kepada orang yang telah
berbudi dengan harta zakat itu dengan mendoakan “jazakallahukhiran wa
akhlafaka khaira” (semoga
Tuhan membalasnya dan menggantikan dengan yang lebih baik lagi)
Malah wajar memuji kebaikan di depan orang lain meskipun manusia diajar
supaya berterima kasih kepada orang yang memberi. Hendaklah difahami bahawa
orang yang memberi itu sekadar wasitoh (perantara) antara Allah SWT yang
bersifat “Ar-Razzaq” dengan penerima zakat itu. Memang menjadi wasitoh patut menerima
pujian tetapi tidak menafikan pujian sebenar ialah untuk Allah SWT. Sabda
Rasulullah SAW “Sesiapa yang tidak berterima kasih kepada manusia bererti dia
tidak bersyukur kepada Allah SWT”.
Sabda Rasulullah SAW:”Mana-mana orang beri sesuatu kepadamu, mak hendaklah
kamu balas seimbang. Jika kamu tidak upaya membalasnya hendaklah doakan dia
sehingga kamu rasa telah buat seimbang dengan kebaikannya”.
Sebahagian kesempurnaan syukur itu, hendaklah berusaha melindungi keaiban
pemberiannya (jika ada), jangan perlekeh sebarang pemberian kerana Nabi SAW
berpesan:”sebarang pemberian hendaklah diterima walaupun hanya kaki kambing
yang dibakar”.
Janganlah burukkan seseorang lantaran dia tidak memberi dan menghebahkan
kepada orang ramai merata tempat. Pemberi dan penerima hendaklah menjaga hak
masing-masing, ia tidak bercanggah bahawa segala nikmat datang daripada Allah
SWT.
Apa yang ditegah agama ialah hanya melihat budi manusia tanpa mengenali
hakikat semua anugerah daripada Allah SWT belaka.
Pengambilan harta yang diragui status kehalalannya ambil sekadar untuk
maslahah menjaga nyawa, tidak boleh berlebih untuk bersenang lenang.
Bagi mereka yang hendak menerima harta zakat atau derma mesti berhati-hati di
tempat yang dikira syubhah (meragukan). Janganlah ambil pemberian itu
terkecuali dia yakin yang dirinya bersifat mustahak. Kadar yang diharuskan oleh
syarak ialah dia boleh ambil untuk keperluan diri dan keluarga bagi satu tahun.
Kadar tersebut merupakan had tertinggi yang dibenarkan oleh syarak kerana Nabi
SAW sendiri pernah simpan makanan keluarganya bagi tempoh satu tahun.